Mont d’an endalc’had

Rummad kimiek

Eus Wikipedia
Taolenn drovezhiek an elfennoù e 2016

Abaoe ar bloaz 2016 ez eus diskouezet 118 elfenn gimiek e taolenn drovezhiek an elfennoù ; kel liesdoare eo perzhioù kimiek ha fizikel an elfennoù-se ma'z eo bet kavet emsavus termeniñ rummadoù perzhioù.
An darn vrasañ eus ar rummadoù-se zo bet anzavet gant an International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) en he Levr-ruz (Red Book) e 2005, pa ne oa nemet 111 elfenn anavezet hag anvet[1],[2].

Rummadoù an IUPAC

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Setu amañ ar rummadoù a zo aotreet gant an IUPAC el Levr Ruz, p. 51 (p. 63 er doare .pdf).

Metaloù alkaliek Metaloù ar strollad 1 : 3Li, 11Na, 19K, 37Rb, 55Cs, 87Fr
Metaloù peialkaliek Metaloù ar strollad 2 : 4Be, 12Mg, 20Ca, 38Sr, 56Ba, 88Ra
Metaloù ardreuzat Elfennoù ar strolladoù 3 betek 11 pe 12 (ar strollad 12 o vezañ ar bloc'h d) ; douaroù prin ha metaloù ardreuzat eo 21Sc ha 39Y.
Pnictogenoù Elfennoù ar strollad 15 : 7N, 15P, 33As, 51Sb, 83B1[n 1]
Chalkogenoù Elfennoù ar strollad 16 : 8O, 16S, 34Se, 52Te, 84Po[n 2]
Halogenoù Elfennoù ar strollad 17 : 9F, 17Cl, 35Br, 53I, 85At[n 3]
Gazoù nobl Elfennoù ar strollad 18 : 2He, 10Ne, 18Ar, 36Kr, 54Xe, 86Ra[n 4]
Lantanidoù An elfennoù adalek 57 betek 71 : 57La, 58Ce, 59Pr, 60Nd, 61Pm, 62Sm, 63Eu, 64Gd, 65Tb, 66Dy, 67Ho, 68Er, 69Tm, 70Yb ha 71Lu.
Aktinidoù An elfennoù adalek 89 betek 103 : 89Ac, 90Th, 91Pa, 92U, 93Np, 94Pu, 95Am, 96Cm, 97Bk, 98Cf, 99Es, 100Fm, 101Md, 102No ha 103Lr.
Douaroù prin Al lantanidoù, hag an elfennoù 21Sc ha 39Y.
Ar bloc'h f Al lantanidoù war-bouez 71Lu, hag an aktinidoù war-bouez 103Lr.
Elfennoù ar strollad pennañ Elfennoù ar strolladoù 1 ha 2, war-bouez 1H, pe ar strolladoù 13 betek 18.
  1. 115Mc ne oa ket bet anvet c'hoazh e 2005, ha ne anavezer ket c'hoazh e berzhioù kimiek.
  2. 116Lv ne oa ket bet anvet c'hoazh e 2005, ha ne anavezer ket c'hoazh e berzhioù kimiek.
  3. 117Ts ne oa ket bet anvet c'hoazh e 2005, ha ne anavezer ket c'hoazh e berzhioù kimiek.
  4. 118Og ne oa ket bet anvet c'hoazh e 2005, ha ne anavezer ket c'hoazh e berzhioù kimiek.

Rummadoù all

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Un doare all paot-tre da rummata an elfennoù eo o renkañ dre o derez er metaloù : metaloù, metaloù ardreuzat, nann-metaloù hervez o ferzhioù. N'eus bet kavet emglev hollek ebet evit envel ar strolladoù-se. Alies-kenañ e vezont merket dre livioù disheñvel en daolenn drovezhiek.

Kalz anvioù all a vez implijet hiziv evit envel strolladoù elfennoù, ha reoù all zo bet arveret en Istor ar gimiezh. Alies e vez lod elfennoù a-c'haol war daou strollad, pe disheñvel eo bevennoù ar strollad-mañ-strollad hervez ar skol-mañ-skol.
Setu amañ un nebeud skouerioù, en urzh al lizherenneg.

  • Aktinidoù disteroc'h a reer eus an aktinidoù a gaver en trelosk derc'hanel ("nukleel") estreget an Uraniom hag ar Plutoniom : Neptuniom, Amerikiom ha Kuriom.
  • Atomoù pounner : er gimiezh niverel, a ra gant ar stlenneg evit jediñ perzhioù traezoù kimiek, e reer "atomoù pounner" eus kement atom a zo pounneroc'h eget an Hidrogen 1H hag an Heliom 2He.
  • Dreistaktinidoù a reer eus un heuliad elfennoù n'int ket bet kavet pe gevanaozet c'hazh, eleze an elfennoù 121 betek 157, a yafe da ober ur bloc'h "g" en daolenn drovezhiek.
  • Elfennoù treuzplutoniom ez eo o niver atomek brasoc'h eget 94, da lavaret eo an holl elfennoù goude an 94Plutoniom.
  • Elfennoù treuzuraniom, ez eo o niver atomek brasoc'h eget 92, da lavaret eo an holl elfennoù goude an 92Uraniom.
  • Metaloidoù, o deus perzhioù a zo etre re ar metaloù ha re an nann-metaloù evel 5B ha 51Sb.
  • Metaloù diforc'het diouzh nann-metaloù.
  • Metaloù moneiz, a zo bet implijet a-hed an Istor da gognañ arc'hant, evel 29Cu ha 47Ag.
  • Metaloù naturel', a gaver glan en natur evel ar metaloù nobl ha reoù all evel 50Sn ha 82Pb.
  • Metaloù nobl, a vod ar metaloù na verglont ket : an argant, an aour, ha metaloù strollad ar platin.
  • Metaloù paour, a zeu goude ar metaloù ardreuzat evel 13Al ha 82Pb ; kalz anvioù all zo bet d'ar strollad-se, ha n'eus kenemglev ebet a-zivout e vevennoù.
  • Metaloù pounner, a vez bodet hervez o douester, o niver atomek, pe o fistriegezh.
  • Metaloù prizius', a zo metaloù nann-skinoberiek hag a goust ker-ruz war ar marc'hadoù evel 78Pt ha 79Au.
  • Metaloùdouarel, a zo anv kozh ar strollad 13, hini ar 5Bor.
  • Strollad ar platin : 44Ru, 45Rh, 46Pd, 76Os, 77Ir ha78Pt.
  • Treuzaktinidoù a reer a-wechoù eus an holl elfennoù a zeu goude an aktinidoù, da lavarout eo ar re eo brasoc'h eget 103 o niver atomek (eus 104Rf da 118Og evit poent).

Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

  • (en) Connely, Neil G. & Dahhus, Ture & Hartshorn, Richard M. & Hutton, Alan T.. Nomenclature of Inorganic Chemistry – IUPAC Recommendations 2005. London : Royal Society of Chemistry, 2005 (ISBN 978-0-85404-438-2)